طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی: در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر می‌باشد و در ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی در خصوص ازدواج موقت این حق را از زن سلب کرده است مگر هنگام خواندن صیغه عقد، نفقه شرط شده باشد یا پرداخت حقوق از جانب زوجه به زوج قبل از جاری شدن صیغه قید شود.
نفقه چیست و شامل چه مواردی می‌باشد؟
بنابر ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی؛ نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف زن می‌باشد که می‌توان به مواردی مانند: مسکن، پوشاک، غذا، اثاثیه منزل و هزینه های درمان و حتی خادم در صورتی که زن در خانه پدر( دوران مجردی) عادت به داشتن خادم داشته باشد، اشاره کرد.
تمامی موارد عنوان شده در ماده ذکر شده حصری نیست و صرفا جهت نمونه و مثال می‌باشند. منظور جامع ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی به شرح ذیل می‌باشد:
حقوق زوجه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب در شأن زن است.
نحوه محاسبه نفقه:
میزان و مقدار نفقه در قانون به طور دقیق تعیین نشده است و همانطور که در متن ماده ۱۱۰۷ قانون مدني خواندیم، میزان نفقه با توجه به شأن زن تعیین می‌گردد، دادگاه طی تحقیقات و برآوردهای به عمل آمده، مقدار نفقه را مشخص می‌کند. (دادگاه با توجه به عرف، عادت مردم یک منطقه، وضعیت مالی مرد و شأن خانوادگی زن و نحوه زندگی او قبل ازدواج تعیین می‌کند.)
تعیین مقدار آن توسط کارشناس رسمی دادگستری انجام می‌شود. طرفین می‌توانند با ذکر دلایل محکمه پسند، تا ظرف هفت روز به نظر کارشناس جهت اعتراض اقدامات لازمه را اجرا کنند.
نحوه محاسبه نفقه زن در دوران عقد:
عقد نکاح ممکن است به شکل دائم یا موقت باشد. اگر عقدی موقت باشد بنا بر مطالب فوق جز در مواردی که ذکر شد نفقه به زن تعلق نمی‌گیرد. در خصوص دریافت نفقه در دوران عقد؛ تنها زمانی زوجه میتواند این درخواست را داشته باشد که میان زوجین رابطه زناشویی اتفاق افتاده باشد. حال اگر در دوران عقد، زن از مرد تمکین خاص را به عمل بیاورد ولی مرد در پرداخت نفقه اهمال کاری کند، زن میتواند برای دریافت حقوقش درخواستی را تنظیم کنند.
عدم پرداخت نفقه و حکم جلب زوج:
زوجه میتواند به شکل حقوقی با تنظیم و ارائه دادخواست به دادگاه، با بررسی شرایط میزان نفقه را برای وی تعیین کند و مرد ملزم به پرداخت می‌باشد. علاوه بر این زوجه میتواند با اتکا به این موضوع که، عدم پرداخت نفقه از جانب مرد، جرم محسوب می‌شود، علیه مرد اقامه دعوا کند و به شکل کیفری طرح دعوی کند. در صورت پافشاری مرد به منظور عدم پرداخت نفقه، حکم جلب وی صادر می‌شود.
همانطور که گفته شد مرد موظف به پرداخت نفقه زن می‌باشد. اگر مردی از انجام و پرداخت آن خودداری کند، زن میتواند او را ملزم به پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت، زوجه میتواند درخواست طلاق بدهد. ( هنگامی که شرایط مهیا باشد، زوجه میتواند با رجوع به دادگاه از همسر خود طلاق بگیرد و دفترخانه با امضای سند طلاق، حکم طلاق او را صادر کند.)
نفقه در طلاق توافقی:
طلاق توافقی مبتنی بر توافق (سر حقوق مالی زوجه با موضوع جدایی می‌باشد که طی صورت جلسه ای تنطیم می‌گردد و طلاق توافقی صورت می‌گیرد. نفقه جزئی از حقوق مالی زوجه می‌باشد که میزان آن و ترتیب مطالبه آن در صورت جلسه تعیین می‌گردد.
اثبات عدم پرداخت نفقه:
این امر هنگامی رخ می‌دهد که زوجه مدعی عدم پرداخت نفقه از جانب زوج بشود. در اصطلاح حقوقی؛ انکار دریافت حق نام دارد. در این شرایط، مرد باید اثبات کند که نفقه همسرش را پرداخت کرده است و دلایل کافی به دادگاه ارائه کند.( صرف دادخواستی که زن برای شکایت نفقه به دادگاه تقدیم کرده است،برای محکومیت مرد کافی می‌باشد مگر زوج، دلایل لازم برای پرداخت نکردن نفقه را بیان کند که از جمله دلایل می‌توان به؛ دادنامه قطعی عدم تمکین زن و همینطور اجاره نامه یا سند مالکیت منزل و فیش های واریزی اشاره کرد.)
نفقه زن باردار:
با توجه به اینکه عده زن باردار تا زمان وضع حمل او می‌باشد نفقه او نیز در این ایام بر عهده مرد می باشد و در این خصوص فرقی در رجعی با بائن بودن طلاق ندارد.
شکایت کیفری نفقه:
بر اساس ماده ۵۴ قانون حمایت از خانواده: هرگاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی‌حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت است و درصورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.
به بیان دیگر؛ زمانی که زن نسبت به شوهر خود تمکین کند و مرد نیز توان مالی داشته باشد و با وجود این شرایط نفقه همسرش را ندهد و یا در صورت عدم پرداخت نفقه سایر افراد واجب النفقه، این امر دارای جنبه کیفری است و مجازات حبس بیش از ۳ ماه تا یک سال خواهد داشت.
