شناسنامه یک سند رسمی است که معمولا امکان کم کردن سن و تغییر اطلاعات در آن وجود ندارد. سن ملاک مهمی برای انجام بسیاری از امور می‌باشد. حتی اگر شرایط فرد به گونه ای باشد که از نظر سنی مشکلی برایش به وجود نیاید، امکان اینکه بخواهد در سنش تغییراتی ایجاد بکند، وجود دارد.
در بعضی افراد( بیشتر در گذشته)، به دلیل فوت خواهر یا برادر بزرگتر و استفاده از شناسنامه آنها بعد از فوتشان، تفاوتی در تاریخِ تولد حقیقی و شناسنامه‌ایشان وجود داشته است. بنابراین به منظور الزام به تنظیم سند، براساس ماده واحده قانون” حفظ اعتبار اسناد سجلی و جلوگیری از تزلزل آنها” که در سال ۱۳۶۷ مصوب گردید، تغییر تاریخ تولد اشخاص ممنوع اعلام شد، مگر در شرایط استثنایی که اشتباه بودن تاریخ ذکر شده در شناسنامه توسط متقاضی اثبات گردد.
تبصره؛هر فردی تنها یک‌بار می‌تواند برای تغییر سن در شناسنامه خود اقدام کند و نحوه رسیدگی به این درخواست و مرجع صالح آن بسته به میزان تفاوت سن واقعی فرد با سن ذکر شده در شناسنامه وی متفاوت می‌باشد.
مراجع صالح برای تغییر سن در شناسنامه:
در صورتی که تفاوت سن واقعی و سن شناسنامه ای فرد، کمتر از پنج سال باشد؛ مرجع صالح به رسیدگی، دادگاه حقوقی و دادگستری محل سکونت متقاضی می‌باشد. در همچین شرایطی، متقاضی باید یک دادخواست به طرفیت اداره ثبت احوال مربوطه که شناسنامه صادر کرده است ارائه دهد، و برای رسیدگی به موضوع درخواست کند. برای نمونه: شخصی ممکن است مدعی شود که سن واقعی او ۳۲ سال است ولی شناسنامه‌ای که در اختیار دارد مربوط به برادر بزرگتر وی می‌باشد که دو سال قبل از تولد او فوت کرده است، درنتیجه سن ذکر شده در آن از سن واقعی‌‌اش حدود ۲ سال بیشتر می‌باشد.
در این موارد شخص اجازه دارد در دادگاه محل اقامت خود، طرح دعوا کند و نیاز نیست که درخواست خود را در دادگاه محل صدور شناسنامه مطرح کند. جدا از این موارد، امکان اعتراض به رای دادگاه نیز وجود دارد که این اعتراض در دادگاه تجدید نظر بررسی خواهد شد.
هنگامی که تفاوت سن واقعی و سن شناسنامه ای فرد از پنج سال بیشتر باشد؛ متقاضی بایستی به فرمانداری شهرستان محل صدور شناسنامه مراجعه کند و در آنجا برای رسیدگی به پرونده خود، درخواست لازمه را مطرح کند.
بعد از ثبت درخواست، متقاضی پرونده او در کمیسیونی به نام کمیسیون تشخیص سن بررسی خواهد شد. این کمیسیون با رئیس اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه، فرماندار یک بخشدار، مدیرعامل سازمان بهداری استان، یک پزشک، رئیس شورای اسلامی شهر و همچنین با حضور ریاست قاضی محل تشکیل می‌گردد. شخص متقاضی باید ادله خود کا شامل استشهاد نامه یا برگه ولادتش می‌باشد را به کمیسیون ارائه کند. در نهایت با نظر کمسیون و در صورت تایید پزشک حاضر در مجلس نام‌برده، فرد می‌تواند اقدامات لازم جهت تغییر سن شناسنامه را انجام دهد. برای نمونه: شخصی ممکن است مدعی شود، سن واقعی او حدود هفت سال از سن شناسنامه‌ایش به دلایلی بیشتر می‌باشد. در این موارد اعتراض به رای اتخاذ شده در کمیسیون تشخیص سن، باید در دیوان عدالت صورت بگیرد.
اشخاص صالح در خصوص تغییر سن شناسنامه شامل موارد ذیل می‌شوند:
۱. اشخاصی که بالای ۱۸ سال سن دارند.( به سن قانونی رسیده اند)
۲. اشخاصی که کمتر از ۱۸ سال سن دارند ولی حکم رشد را دارا هستند.
۳. پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندانی که سن‌شان از ۱۸ سال کمتر می‌باشد.
۴. قیم و وصی برای افراد تحت سرپرستی خود با ارائه مدارک مستند که سمت و جایگاه فرد را احراز می‌کند.
متقاضی در تمامی شرایط عنوان شده باید به اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه رجوع کند.
مدارک مورد نیا جهت تغییر سن( کاهش سن) در شناسنامه عبارتند از:
۱. سه قطعه عکس رنگی با زمینه سفید
۲. اصل شناسنامه، کارت ملی و کپی های آنها
۳. اصل تصاویر مدارک مربوط به قیم یا وصی برای افراد تحت سرپرستی
تغییر سن در شناسنامه به دلایل متفاوتی بستگی دارد که ممکن است بین یک تا سه ماه پروسه این امر به طول بیانجامد.
اثبات این که سن واقعی کمتر از سن شناسنامه ای است امری بسیار دشوار می‌باشد که در این خصوص می‌توان به شهادت شهود و ارجاع به پزشکی قانونی برای تشخیص سن واقعی استناد کرد؛ باید توجه داشت که طبق ماده ۲۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، اعتبار شهادت شهود با دادگاه است.( تشخیص ارزش و تاثیر گواهی با دادگاه است.)
تغییر سن شناسنامه از اقدامات پیچیده حقوقی محسوب می‌شود که جهت به نتیجه رساندن امر مدنظر، نیازمند مشاوره گرفتن و مشورت با یک وکیل متخصص در این زمینه می‌باشد.
