در سال های گذشته نارضایتی از جنسیت به عنوان یک بیماری و ضایعه روانی محسوب می‌شده و بدین ترتیب افراد دچار این اتفاق، فشارهای بسیاری از جانب جامعه را متحمل می‌شدند. در سال های اخیر راه حل هایی از سوی فقهای نو اندیش در قالب فتوا ارائه شده است که به این افراد مجوز می‌دهند تا جنسیت مورد علاقه خود را با جنسیت ذهنی و روانی‌ایشان تطبیق دهند.
حقوق افراد ترنس در ایران، و مراحل تطبیق و بازتایید جنسیت بر خلاف دیگر کشورهای اسلامی، برای افرادی که در جلسات مشاوره‌ای، پذیرفته شده اند و توان پرداخت هزینه این عمل را دارند، مجاز می‌باشد.
برخی حقوق دانان و فقیهان اصطلاح “خنثی روانی” را برای تراجنسیتی ها، که در زمان تولد، جنسیت نادرستی در اساس اندام جنسی‌شان وجود دارد، به کار می‌برند.
طبق ماده ۹۳۹ قانون مدنی ایران، اگر میان جنسیتی علائم جنسی بر علائم جنسی دیگر غالب باشد، شخص تابع احکام جنسیتی است که علائم آن در او غالب می باشد. طبق قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ برای درخواست تطبیق جنسیت فرد باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.
شرایط تغییر جنسیت:
بنابر آمارهای اعلامی از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور، سالانه بیش از ۲۷۰ ایرانی تغییر جنسیت می‌دهند که هر سال نیز به تعداد این افراد افزوده می‌شود.( از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ بیش از یک هزار و ۳۶۶ نفر مجوز تغییر جنسیت در ایران را دریافت کرده‌اند که از میان آنها ۵۶ درصد خواهان تغییر به جنس مونث و ۴۴ درصد قصد دارند با تغییر جنسیت مرد شوند.)
برای دریافت مجوز جراحی، تنها مرجع ذی صلاح جهت صدور مجوز جراحی، دادگاه می باشد که از دو مسیر قابل انجام است:
مسیر اول؛
۱. مراجعه به روانپزشک معتبر که دارای صلاحیت باشد.
۲. گذارندن دوران روان درمانی.
۳. دریافت تاییدیه مبنی بر تراجنس بودن از جانب روانپزشک.
۴. انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمينان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یه کروموزمی نیست.
۵. مراجعه به دادگاه و ارائه دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه.
۶. ارجاع فرد تراجنسی از دادگاه به پزشکی قانونی برای تاییدیه مدارک پزشکی.
۷. تأیید پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی.
۸. دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنسیت و تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه.
مسیر دوم؛
۱. مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه.
۲. ارجاع فرد ترنس به پزشکی قانونی.
۳. معرفی به یک روانپزشک معتبر از طرف پزشکی قانونی و گذراندن مراحل روان درمانی.
۴. انجام آزمایش های تشخیص سطح هورمون و کاریوتایپ برای اطمينان از اینکه فرد دچار اختلال هورمونی یا کروموزمی نیست.
۵. تایید از جانب پزشکی قانونی و ارجاع به پزشکی قانونی.
۶. تأیید از طرف پزشکی قانونی و ارجاع به قاضی.
۷. دریافت حکم قاضی مبنی بر جواز تغییر جنسیت و تغییر نام در شناسنامه.
مراحل حقوقی جهت راهنمایی و سرعت بخشیدن به تغییر جنسیت:
۱. برای انجام مراحل اخذ مجوز تغییر جنسیت از دادگاه می‌توان به وکیل دادگستری مراجعه نمود.
۲. وکیل دادگستری با احاطه حقوقی که بر روند اخذ مجوز دارد، می‌تواند این اقدام را سریع ترین زمان ممکن انجام دهد.
۳. دادگاه ذی صلاح در خصوص صدور مجوز تغییر جنسیت، دادگاه عمومی حقوقی در تهران و شهرستان ها می‌باشد.
۴. جهت اخذ مجوز تغییر جنسیت می‌توان از دادگاه محل سکونت در هر مکانی که فرد قرار دارد اقدام نمود ولی دادخواست باید به طرفیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه تنظیم گردد.
تمامی اقدامات وکیل جهت کمک به افرادی که تمایل به عمل تغيير جنسیت دارند شامل موارد ذیل می‌شود:
۱. تنظیم دادخواست با موضوع تغییر جنسیت و نام کوچک فرد همچنين تقدیم آن به دادگاه ذی صلاح به طرفیت اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه فرد.
۲. شرکت در جلسه دادرسی و دفاع از موکل جهت اثبات ادعای مطروحه.
۳. اجرای احکام دادگاه و مراجعه به اداره ثبت احوال جهت اعمال تغییر جنسیت و نام کوچک در شناسنامه.
۴. تحویل مدارک جدید هویتی به موکل و اتمام پروسه.
