زوجین در زندگی مشترک در قبال یکدیگر وظايفي دارند که قانون آنها را تعیین نموده است و طرفین مستلزم به رعایت آنها می‌باشند. مانند تمکین عام و خاص زن از شوهر خود.
یک‌سری از کارها وظیفه شرعی و قانونی زوجه نمی‌باشد ولی در عرف جامعه ایرانی رایج است. برای مثال بنابر عرف جامعه، زنان ایرانی بدون وجود قانون یا وظیفه ای، امور مربوطه به منزل را انجام می‌دهند، در این راستا زوجه میتواند از شوهر(زوج) مطالبه دستمزد این امور را داشته باشد. حتی اگر توافقی در خصوص مبلغ آن تعیین نشده باشد، زن میتواند با دادن درخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت، به طرفیت از شوهر خود، تقاضای مطالبه اجرت المثل را داشته باشد.( البته با توجه به نظر کارشناس)
آشپژی، نظافت خانه، نگهداری از فرزندان و کارهای دیگر، از جمله اموری هستند که زن میتواند در آن درخواست اجرت المثل بدهد.
به تعریف دیگر اجرت المثل؛ یکی از حقوق مالی زوجه، مانند مهریه و نفقه می‌باشد که شوهر ملزم است آن را به زن پرداخت کند.(در صورتی که زن درخواست مطالبه آن را داشته باشد.) اجرت المثل با مدت زمان زندگی زناشویی رابطه مستقیم دارد. یعنی هرچه زندگی مشترک طولانی تر باشد، میزان اجرت المثل دریافتی نیز افزایش پیدا میکند.
البته زوجه برای اموری همانند؛ اطاعت از همسر، حسن معاشرت با وی، آراستگی ظاهر، اقامت در منزل همسر، کسب اجازه از او برای انجام هر امری از وظایف زن به شمار می‌رود و شوهر مستلزم به پرداخت وجه اجرت المثل ایام زوجیت نمی‌باشد.دریافت اجرت المثل ایام زوجیت منوط به شرایطی است که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.
از شرایط دریافت اجرت المثل می‌توانیم به موارد ذیل اشاره کنیم:
۱. زوجه تنها اموری را انجام می‌دهد که به دستور همسر(زوج) باشد.
۲. هدف زوجه از انجام امور، رایگان نبودن امر می‌باشد. به عبارت دیگر؛ زوجه با قصد رایگان امری را مرتکب نشود.
۳. فعالیت ها و کارهایی که زوجه انجام می‌دهد منوط به شرع نباشد. یعنی مشمول تمکین عام و خاص نگردد.
۴. باید صحت کلام زوجه با ذکر مستندات به دادگاه ارائه و ثبت گردد.
در رابطه به اجرت المثل در ازدواج موقت باید به این نکته توجه داشت که؛ به طور عموم، بنای ازدواج موقت بر پایه لذت جنسی است و در آن از تشکیل خانواده و استحکام بنیاد خانواده خبری نیست(جز در شرایط خاص) اما اگر همانند ازدواج دائم، زن در امور منزل فعالیت های نام‌برده را محتمل شود، شرایط کمی تغییر میکند و می‌توان تقاضای دریافت اجرت المثل را از زوج داشته باشد.
اجرت المثل زن ناشزه:
زن ناشزه به شخصی می‌گویند که از همسر خود تمکین های عام و خاص را به عمل نمی‌آورد. تمکین عام و خاص به صورت کلی یعنی؛ یا به وظایف زناشویی خود عمل نمی‌کند یا در رسیدگی، معاشرت و اطاعت از همسر خود کوتاهی میکند. طبق قانون حمایت خانواده سال ۱۳۹۲؛ قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق را نسخ کرده است و در این شرایط اجرت المثل به زوجه تعلق می‌گیرد. زیرا طبق متن ماده، اگر زنی ناشزه شود و مرد حکم الزام به تمکین او را دریافت کند، اجرت المثل متعلق به زوجه خواهد بود.
شرایط پرداخت نحله:
نحله؛در لغت به معنی بخشش و در اصطلاح حقوقی مبلغی است که دادگاه بر طبق شرایطی که در ادامه گفته می شود تعیین می کند که مرد (زوج) باید به زن (زوجه) بپردازد. در بند(ب) تبصره ۶ ماده واحد قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۱۳۷۱، آمده است که نوعی بخشش اجباری وجود دارد که در صورت عدم تعلق اجرت المثل به زن، دادگاه آن را حکم میکند که آیا به زن تعلق می‌گیرد یا خیر! این بخشش اجباری منوط به سه عامل می‌باشد:
۱. تعداد سال های زندگی مشترک زن و شوهر.
۲. نوع کارهایی که زن در خانه شوهر انجام داده است.
۳. توانایی و وسع مالی زوج.
( ماده ذکر شده با اصلاح در سال ۱۳۹۱ نسخ شد ولی بند(ب) تبصره ۶ قانون یاد شده که به نحله ارتباط دارد تا کنون به قوت و اعتبار خود باقی مانده است.)
زمان دریافت اجرت المثل ایام زوجیت:
بنابر قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق و اجرت المثل، در صورتی این حق به زن داده می‌شود که؛ مسئله طلاق مطرح گردد و این امر به درخواست زوجه رخ نداده باشد. به عبارت دیگر تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد.
در قانون جدید حمایت خانواده با ارجاع به تبصره ماده ۳۳۶ قانون مدنی، موارد مطالبه اجرت المثل منحصر به مورد طلاق نیست و زن در هر زمان میتواند آن را مطالبه کند. در خصوص طلاق همانطور که در مطالب فوق ذکر شد، زن حق دریافت اجرت المثل را حتی در شرایطی که درخواست طلاق به خواست او باشد و یا ناشی از ترک وظایف همسری زن باشد به وی تعلق خواهد گرفت.
هرگاه طلاق به درخواست زوج مطرح شود، زوجه میتواند از دادگاهی که به درخواست طلاق رسیدگی میکند، تقاضای اجرت المثل داشته باشد و دادگاه با صدور گواهی عدم امکان سازش، اجرت المثل زن را تعیین کند. همچنین اگر زن در دادرسی طلاق اجرت المثل کارها و باقی حقوق خود را مطالبه نکرده باشد، میتواند آن را بعد از جاری شدن طلاق از دادگاه خانواده مطالبه کند. بدیهی است که با طلاق حقوق مالی مسلم زن از بین نخواهد رفت.( جز در مواقعی که زن از آن صرف نظر کرده باشد.)
نحوه محاسبه‌ی اجرت المثل:
معمولاً اجرت المثل هنگامی به زوجه تعلق می‌گیرد که طلاق جاری شود. زیرا در رسیدگی هایی که توسط دادگاه‌ها به‌عمل آمده است بعضاً تحت این عنوان که اگر اجرت المثل زوجه در حین ادامه زندگی محاسبه و از زوج وصول شود، ممکن است تحولاتی در وضعیت زندگی و اموال زوج حاصل شود که این قضیه میتواند در روند دریافت اجرت المثل مؤثر باشد.
