بعد از جاری شدن عقد نکاح به شکل صحیح، زوجین در قبال یکدیگر، مسئولیت و وظايفی دارند که یکی از اساسی ترین آنها تعهد به تکمین می‌باشد. در واقع تمکین به معنای انجام وظایف زناشویی توسط زوجه(زن) می‌باشد.
به لحاظ عرفی، غالبا واژه تمکین برای زنان استفاده می‌شود. یعنی زن موظف است در مقابل شوهر خودش به یک‌سری از وظایف پایبند باشد و حقوق شوهر خود را رعایت کند. اما محدود کردن تمکین در رابطه با زنان صحیح نیست؛ چرا که مردان نیز در رابطه با همسر خود وظایفی دارند که موظف به رعایت آنها در حق همسر خود می‌باشند. یعنی علاوه بر اینکه زن باید از مرد تمکین کند، شوهر نیز موظف به انجام وظایف زناشویی می باشد.
زن، مطابق قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، وظايفي دارد که در این مقاله به آنها می‌پردازیم؛
طبق ماده ۱۱۴ قانون مدنی: زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند ساکن شود مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد. منظور از ماده‌ی عنوان شده این است که؛ یکی از وظایف زن، سکونت در خانه‌‌ایست که به انتخاب شوهر بوده باشد(به شرط اینکه منزل نام‌برده متناسب با شئونات زن انتخاب شود.)
پس با این اوصاف ساکن شدن زن در منزلی که شوهر برای او انتخاب میکند از موارد تکمین زن محسوب می‌شود.
تکمین به دو صورت است؛
تمکین خاص: برقراری روابط خاص و زناشویی میان زوجین. در واقع تمکین خاص به معنای اطاعت پذیری زن در مسائل جنسی و روابط جنسی معقول با همسر خود می‌باشد.
تکمین عام: تمکین عام به معنای اطاعت کلی زن از شوهر در انجام امور زندگی مشترک می‌باشد.
ناشزه:
در قانون ایران؛ به زنی که از انجام وظایف زناشویی در قبال همسر خود کوتاهی و یا اجتناب میکند، ناشزه می‌گويند. مطابق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی ایران به زن ناشزه هیچ گونه نفقه‌ای تعلق نمی‌گیرد.”هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود”
حال که با مفهوم و انواع تمکین آشنا شده ایم، نیاز است که بدانیم الزام به تمکین به چه صورتی می‌باشد؟
زمانی که زوجه، به هر دلیلی تکمین عام یا خاص را از شوهر خود دريغ کند، مرد میتواند، دادخواستی را در یکی از دفاتر خدمات قضایی با موضوع الزام زن به تمکین، ثبت کند. بعد از ثبت دادخواست، پرونده از طریق دفتر خدمات قضایی به دادگاه خانواده محل اقامت زوجه ارسال می‌شود. وکیل خانواده متخصص توصیه میکند قبل از ثبت دادخواست الزام به تمکین، اظهارنامه‌ای با موضوع تمکین زوجه و بازگشت وی به منزل ارسال گردد.
بعد از ارجاع پرونده به دادگاه خانواده، پرونده به یکی از شعب مربوطه ارسال می‌شود و سپس وقت رسیدگی تعیین می‌شود و به طرفین ابلاغ می‌گردد. در این جلسه رسیدگی، شوهر موظف می‌باشد که اثبات کند منزل و اسباب اثاثیه‌ای متناسب با شئونات زن تهیه کرده است. بعد از اظهارات طرفین، کارشناس رسمی دادگستری توسط قاضی دادگاه تعیین می‌شود تا شرایط موجود را بررسی کند و نظر خود را اعلام کند.
در صورتی که ادعای مرد ثابت شود، و حکم بر الزام زن به تمکین صادر گردد، بعد از قطعیت رای، مرد میتواند از دادگاه بدوی تقاضای صدور اجراییه کند و با ارسال پرونده، به اجرای احکام، حکم اجرا خواهد شد. اما تحت هیچ شرایطی نمی‌توان با اجبار و تهدید زن را به خانه شوهر برگرداند. در این شرایط زن ناشزه است و مستحق نفقه نمی‌شود.
با تمام این اوصاف قانون ایران شرایطی را در نظر گرفته است که می‌شود زن از شوهر خود تمکین نکند که در موارد ذیل بررسی خواهند شد:
۱. هنگامی که مرد دچار امراض مقاربتی شده باشد، زن میتواند از تمکین خاص امتناع کند.
۲. استفاده زن باکره از حق حبس(در ادامه مقاله آن را توضیح خواهیم داد) خود به شرط اینکه تمکین عام را انجام نداده باشد.
۳. در شرایطی ممکن است که زن از بودن کنار مرد خوف داشته باشد، و احساس کند از نظر مالی، شرافتی و جانی خانه‌ی شوهر امن نیست. طبق ماده ۱۱۵ قانون مدنی؛ در این حالت زن میتواند مسکن علیحده اختیار کند و در صورت ثبوت مظنه، ضرر مزبور محکمه حکم بازگشت به منزل شوهر داده نخواهد شد و مادامی که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.
۴. عدم تهیه منزلِ مناسب، در شان و شئونات زوجه.
۵. هنگامی که زن دوره عادت ماهانه خود را می‌گذارند، میتواند از رابطه زناشویی با شوهر خود اجتناب کند.
وظایف زوجین در مورد تمکین و پرداخت نفقه:
در دادگاه مطالبه نفقه، زن موظف است که ثابت کند ناشزه نبوده است و از شوهر خود تمکین کرده است، اما با تمام این اوصاف شوهرش نفقه او را پرداخت نکرده است. طبق ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، در نکاح دائم پرداخت نفقه از وظایف شوهر می‌باشد و به محض وقوع صیغه عقد، زن و شوهر در مقابل یکدیگر موظف به انجام وظايفي می‌شوند یه یکی از آن موارد تمکین و پرداخت نفقه می‌باشد.
حق حبس:
حق حبس به این معناست که؛ زن باکره میتواند در دفاع از الزام به تکمین خود بگوید تا زمانی که شوهر‌م تمام مهریه را به من پرداخت نکند، از شوهر خود تمکینی به عمل نمی‌آوردم. برخی از حقوقدانان، معتقد هستند که، حتی اگر مرد دادخواست تقسیط مهریه را بدهد، همچنان حق حبس تا پرداخت آخرین قسط کل مهریه پابرجاست. درحالی که برخی دیگر عقیده ای برخلاف نظریه بالا را دارند.( اگر زوجه باکره از شوهر خود تمکین عام کرده باشد، حتی اگر تمکین خاص نکرده باشد، حق حبس او از بین می‌رود.)
