ارث موجب انتقال جمعی اموال، دارایی و حقوق مالی می‌شود. یکی از دلایلی که تمام دارایی مورث به بازماندگان می‌رسد، محفوظ ماندن اموال در خانواده متوفی می‌باشد. پس طبق اصل، انتقال تمام اموال و حقوق مالی مورث است و ترکه شامل تمام اجزای دارایی می‌شود؛ منقول، غیرمنقول، اعیان، منافع، حقوق، دیون و مطالبات از اجزای دارایی محسوب می‌شوند. ولی این موارد جزو ناخالصی مال به شمار می‌آیند و باید ابتدا تصفیه گردد سپس به وارثان منتقل شود.
برای احراز ترکیب ترکه احتیاجی به مراجعه در دادگاه و رعایت مقررات آئین دادرسی به خصوصی نیست. البته در مواردی عادی؛ وارثان، طلبکاران و موصی له می‌توانند در شرکت قهری ترکه با هم کنار بیایند و به اداره عملی یک یا چند تن از وارثان تراضی کنند. برای جلوگیری از اختلاف و ترس از وجود غایب و محجورین در بین ورثه، وراث خودشان را مستلزم می‌دانند که تقسیم ترکه، به وسیله مقام قضایی احراز بشود. رسیدگی های مربوط به ترکه ترافعی نیست و دادگاه نه حق و تکلیفی مشخص می‌کند و نه دعوایی را حل و فصل! این اقدام دادگاه که درواقع حالتی تأمینی دارد، تابع امور حسبی است که در اصطلاح آن را تحریر ترکه می‌نامند.
ماهیت و مفهوم تحریر ترکه:
طبق ماده ۲۰۶ قانون امور حسبی، منظور از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی می‌باشد.
تحریر ترکه به معنای لیست کردن تمام اموال دیون متوفی در حضور وراث، نماینده قانونی، وصی، طلبکاران و سایر اشخاص ذینفع می‌باشد. درخواست تحریر ترکه از ورثه یا نماینده قانونی آنها و یا وصی برای اداره اموال متوفی پذیرفته می‌شود. بنابراین طلبکاران متوفی و سایر اشخاص ذینفع حق درخواست تحریر ترکه را ندارند. آنها تنها می‌توانند حفظ ماترک و مهروموم ترکه را از مراجع قضایی درخواست کنند.
مواردی که در تحریر ترکه الزامی می‌باشد:
۱. هر زمانی که وارث معلوم نباشد و یا چند نفر از ورثه غایب یا محجور باشند، در این صورت امین یا قیم ظرف مدت ده روز از تاریخی که مشخص شده، مهلت دارد درخواست تحریر ترکه را علام کند.
۲. در خصوص ترکه متوفی خارجی، بعد از تعيين و مشخص کردن مدیر ترکه، با حضور دادستان در دادگاه، ترکه را تحریر می‌کند.
۳. زمانی که تعدادی از ورثه، ترکه را قبول نداشته باشند می‌تواند درخواست تحریر ترکه کنند. برای فهم عمیق تر آن مستلزم دانستن دو اصطلاح《قبول ترکه》و《رد ترکه》و آثار هر یک می‌باشیم.
تفاوت قبول و رد ترکه:
۱. طبق ماده ۲۴۰ قانون امور حسبی؛ ورثه متوفی می‌توانند ترکه را قبول کنند و تمام دیون متوفی را پرداخت کنند و یا ترکه را واگذار و رد کنند که در این شرایط به بستانکاران داده می‌شود و نیز می‌توانند قبول یا رد ترکه را به تحریر ترکه منوط کنند و بعد از تحریر ترکه دیون و ترکه را طبق اصل تحریر، قبول یا رد کنند و یا تصفیه ترکه را از دادگاه درخواست کنند.
۲. قبول یا رد ترکه و ارتباطش با تحریر ترکه:
در حالت اول؛ تحریر ترکه در گذشته انجام شده و وراث، یک ماه از تاریخ خاتمه تحریر و ابلاغ به آنها، فرصت دارند که قبول یا عدم قبول خود را اطلاع دهند.
در حالت دوم؛ زمانی که تحریر ترکه صورت نگرفته باشد، ورثه می‌توانند قبول یا رد خود را به تحریر ترکه منوط کنند.
در حالت سوم؛ تحریر در گذشته رخ داده است و مهلت یک‌ماه از تاریخ خاتمه تحریر و ابلاغ به ورثه خاتمه یافته است و آنها در مدت ذکر شده، قبول و یا عدم قبول خود را اعلام نکرده اند.
(سکوت ورثه به به معنای قبول ترکه فرض می‌شود.)
در زمان رد ترکه، ورثه باید آن را به صورت کتبی و یا شفاهی اعلام کند و این موضوع در دفتر دادگاه به ثبت می‌رسد. اعلام رد باید منجر باشد(نه معلق و مشروط).
۳. طبق ماده ۲۴۸ قانون امور حسبی، در صورت قبول ترکه، دیون متوفی باید تصفیه گردد. مگر ثابت شود که میزان ترکه از دیون کمتر است و یا بعد از فوت متوفی، ترکه بدون تقصیر وراث تلف گشته است و باقیمانده ترکه برای پرداخت دیون، کافی نمی‌باشد.
۴. شرایطی وجود دارد که بعضی از وراث ترکه را قبول و بعضی آن را رد می‌کنند، از بین کسانی که ترکه را قبول کرده اند وظایفی را طبق ماده ۲۴۰ و ۲۴۸ قانون امور حسبی برعهده دارند.
(در مقاله مواد ۲۴۰ و ۲۴۸ بررسی شده اند.)
اگر تمام ورثه،ترکه را رد کنند، ماترک میت در حکم اموال بلا وراث خواهد ماند، که طبق مواد ۳۲۷ تا ۳۳۶ قانون امور حسبی اقدام و پيگيري می‌شود.
تعیین مدیر ترکه همانطور که در مطالب ابتدایی بیان شد، بر عهده دادگاه خواهد بود، البته چنانچه مدیر ترکه مزبور، دیون متوفی را پرداخت کند و از ترکه چیزی باقی ماند؛ به وراثی که رد ترکه کرده‌اند تحویل داده می‌شود. (چراكه رد ترکه به معنای نپذیرفتن مسئولیت پرداخت دیون متوفی می‌باشد، نه اعتراض از مالکیت ترکه،طبق ماده ۲۴۵ قانون امور حسبی)
۵. قبول ترکه می‌تواند صریح باشد؛ مانند نوشتن قبول در سند رسمی و یا عادی. یا می‌تواند ضمنی باشد؛ مانند دخالت ورثه در ماترک مانند بیع. ولی اقداماتی مانند تعمیرات و جمع‌آوری اثاث در محل محفوظ یا برداشت محصول کشاورزی توسط ورثه، به مفهوم قبول ورثه نخواهند بود.
در مواردی که وارث قبل از ترکه، فوت کرده است، حق الارث به او منتقل نمی‌شود.
اقداماتی در خصوص تحریر ترکه صورت می‌گیرد که از اجزای گوناگون ترکه برداشته می‌شود:
۱. مبلغ و نوع نقدینه
۲. توصیف اموال منقول با تعیین بهای آن
۳. تعیین اوصاف وزن و عیارِ نقره و طلا
۴. بها و نوع برگ های بهادار
۵. اسناد با ذکر خصوصيات آنها
