مقدمه
بر اساس قانون مدنی ، حضانت فرزند تا پایان هفت سالگی، به عهده مادر قرار گرفته است. پس از هفت سالگی، حضانت فرزندان تا سن بلوغ به عهده پدر است که در مورد دختران و برای پسران است . ولی اگر بعد از 7 سالگی میان پدر و مادر اختلافی به وجود آید ، دادگاه طبق مصلحت طفل تعیین می کند حضانت با کدام یک از والدین باشد.
طبیعی است که کودکان ، قادر نیستند به صورت مستقل نیازهای خود را بر طرف کنند و پدر و مادر در قبال فرزندان خود مسئول هستند که از آنها نگهداری و مراقبت نموده تا به سنی برسند و خود قادر به انجام کارهایشان باشند . این تکلیف را در حقوق تحت عنوان حضانت می شناسند و به طور خلاصه ، می توان آن را مجموعه اقداماتی نامید که در راستای مراقبت و نگهداری از کودکانی که به سن بلوغ نرسیده اند انجام می گیرد .
بر اساس قانون مدنی ، حضانت کودکان هم حق والدین است و هم نوعی تکلیف ؛ یعنی اینکه به صورت مشترک موظف به نگهداری و تامین نیازهای فرزندان خود هستند ؛ اما گاهی شرایطی پیش می آید که یکی از والدین یا هر دوی آنها نمی توانند از فرزندانشان مراقبت کنند . اینجاست که باید دید بر اساس قانون کدام یک از آنها حق و تکلیف نگهداری یا حضانت طفل را بر عهده خواهند داشت .
در قانون مدنی ، رسیدن به سن هفت سالگی در دختران و پسران، ملاکی است که مشخص می کند قبل و بعد از این سن، حضانت با کدامیک از والدین است . بنابراین به کرات این سوال مطرح شده است که حضانت تا پایان 7 سالگی به عهده کیست و پس از پایان هفت سالگی حضانت با چه کسی خواهد بود ؟
برای پاسخ دادن به این سوال، بهتر آن است که حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی و حضانت فرزند پسر تا پایان هفت سالگی را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار بدهیم.
حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی
بر کسی پوشیده نیست که ارتباط عاطفی و صمیمانه بسیار قوی میان مادر با فرزندانش وجود دارد. همچنین ، کودک در سال های ابتدایی حیات خود نیازهای فیزیولوژیک به با مادر دارد و تغذیه وی نیز توسط مادر فراهم می شود .
علاوه بر این ها ، معمولا مردان ساعات زیادی را در طول روز به انجام امور خارج از منزل می پردازند . لذا مجموعه ای از عوامل مذکور سبب شده است که قانون گذار در قانون مدنی حضانت فرزند را در سال های ابتدایی تولد او بر عهده مادر قرار بدهد .
آنچه که در این قسمت قصد داریم بررسی کنیم ، این است که حضانت فرزند دختر تا رسیدن به سن 7 سالگی به عهده چه کسی است ؟ بر اساس ماده 1169 قانون مدنی ، حضانت فرزندان دختر تا پایان هفت سالگی بر عهده مادر قرار گرفته است و مادر حق دارد از دختر خود نگهداری کند . البته حضانت مادر تا پایان هفت سالگی دختر ، سبب نمی شود که پدر از حق ملاقات با فرزند خود محروم بشود . بلکه ملاقات با فرزند نیز همچون حضانت، حق والدین است و نمی توان بدون دلیل، والدین را از این حق مهم و حیاتی محروم کرد .
نکته مهمی که در مورد حضانت فرزندان وجود دارد آن است که گاهی مادری که حضانت فرزند دختر تا هفت سالگی را بر عهده دارد ، نمی خواهد و یا نمی تواند از فرزند خود مراقبت کند . در چنین شرایطی ، از آن جهت که پدر نیز حق و تکلیف حضانت فرزند را بر عهده دارد ، می توان کودک را برای حضانت به وی سپرد .
همچنین گفتنی است که حضانت فرزند دختر در صورت ازدواج مجدد مادر، از وی سلب خواهد شد و اگر پدر بخواهد می تواند در صورت ازدواج مجدد مادر ، حضانت فرزند دختر را حتی قبل از پایان هفت سالگی از وی بگیرد ؛ مگر اینکه در صورت ازدواج مجدد مادر ، باز هم وی صلاحیت بیشتری نسبت به پدر برای حضانت فرزند دختر داشته باشد .
حضانت فرزند پسر تا پایان هفت سالگی
در قانون مدنی سابق، حضانت فرزندان پسر صرفا تا پایان دو سالگی بر عهده مادر قرار گرفته بود و ماده 1169 مقرر می داشت که برای نگهداری یا حضانت فرزندان، مادر تا دو سال از تاریخ ولادت فرزند اولویت دارد . پس از پایان این دو سال ، حضانت به عهده پدر قرار خواهد گرفت ؛ بنابراین، بر اساس قانون مدنی سابق، حضانت فرزند دختر تا پایان هفت سالگی بر عهده مادر بود و حضانت فرزند پسر تنها تا پایان دو سالگی با مادر بود .
این حکم که سبب می شد فرزندان پسر در سال های اول زندگی خود از مادرشان جدا بشوند؛ در حالی که حقیقتا چه کسی بهتر از مادر قادر به رفع نیازهای فرزند خردسال خود می باشد؟ همین مطلب در زمان اصلاح قانون مدنی مد نظر قرار گرفت و در اصلاحیه آن، حضانت فرزندان پسر، این بار تا پایان هفت سالگی ، همچون فرزندان دختر به عهده مادر قرار گرفت .
بنابراین ، به موجب ماده 1169 اصلاح شده قانون مدنی، برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن، حضانت با پدر است. در حال حاضر، حضانت فرزند پسر تا پایان هفت سالگی با مادر است و پدر حضانت را بر عهده ندارد؛ مگر اینکه دلیل موجهی برای سلب حضانت از مادر به دادگاه ارائه دهد. البته پدر علاوه بر این که مکلف به تامین هزینه ها و نفقه فرزندان خود می باشد ، حق دارد با آنها ملاقات کند .
ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر فرزند پسر و یا فرزند دختر، یکی از والدین خود را از دست داده باشد ، حضانت بر عهده دیگری قرار خواهد گرفت .
البته ممکن است فرزندیدر سنین حضانت هر دوی والدین خود را از دست داده باشد. در چنین شرایطی نیز قانونگذار تلاش کرده است که نزدیک ترین خویشاوند طفل را برای حضانت وی تعیین کند و آن شخص ، جد پدری یا پدر بزرگ کودک است که حق و تکلیف حضانت کودک را دارد .
